I. Khái niệm
1. Tự sự là phương thức trình bày chuỗi sự việc này tới chuỗi sự việc khác, cuối cùng dẫn tới kết thúc, thể hiện ý nghĩa.
2. Sự việc
- Những thứ xảy ra được nhận thức rõ ranh giới, phân biệt với những cái khác. Người viết chọn một số sự việc tiêu biểu để câu chuyện hấp dẫn, sự việc giúp hình thành cốt truyện (mỗi sự việc có nhiều chi tiết)
3. Chi tiết
Tác phẩm mang sức chứa lớn về cảm xúc và tư tưởng, chi tiết có thể là lời nói, cử chỉ, hành động của nhân vật, sự vật.
II. Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu
1. Truyện An Dương Vương, Mị Châu, Trọng Thủy kể về:
- Công cuộc xây dựng, bảo vệ đất nước: Tác giả dân gian trình bày quá trình hình thành đất nước và nguyên nhân để mất nước
- Tình cha- con: An Dương Vương đau đớn khi phải chém đầu đứa con ngây thơ Mị Châu
- Tình vợ chồng: Mị Châu- Trọng Thủy là mối tình ngang trái, dù đứng hai chiến tuyến nhưng tình cảm của họ sâu nặng
b, Sự việc tiêu biểu
- Hai chi tiết mở ra bước ngoặt, tình tiết mới, sự việc mới.
Những chi tiết trong câu chuyện đều là những chi tiết tiêu biểu bởi vì nếu không có chi tiết Mị Châu Trọng Thủy lấy dấu lông ngỗng giao hẹn thì Trọng Thủy sẽ không tìm thể theo dấu vết đó đánh chiếm và dành thắng lợi hoàn toàn.
2. Lựa chọn chi tiết người con trai lão Hạc cùng ông giáo, ra viếng mộ cha. Các sự việc tiếp diễn:
- Anh kể với cha về những ngày cơ cực làm ở đồn điền cao su
- Hối hận khi đã bỏ nhà ra đi năm đó
- Hứa với cha sẽ sống tốt, xứng với những điều cha đã dành cho
- Nói về dự định sẽ tham gia kháng chiến của bản thân.
Lựa chọn chi tiết: con trai lão Hạc gửi lại di vật của cha, tạm biệt quê hương, đi làm nhiệm vụ cách mạng. Các sự việc tiếp:
- Cảm tạ ông giáo khi đã quan tâm giúp đỡ cha mình
- Kể cho ông giáo biết anh được giác ngộ cách mạng
- Xúc động gửi lại ông giáo kỉ vật của cha để lên đường chiến đấu
- Hẹn ngày trở lại
3. Cách chọn những sự việc để kể:
+ Xác định đề tài của văn bản
+ Dự kiến các sự việc trong cốt truyện
Cốt truyện truyền thống: Trình bày, khai đoạn, phát triển, đỉnh điểm, kết thúc
Cốt truyện phóng khoáng hiện đại: cốt truyện theo logic kể trên, có thể đảo ngược trình tự
- Phân chia cốt truyện thành các đoạn, mỗi đoạn chọn một số sự việc, chi tiết tiêu biểu nổi bật
Luyện tập
Bài 1 (trang 63 sgk ngữ văn 10 tập 1)
a, Không thể lược bỏ sự việc “hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ trên vũ trụ xuống” vì:
+ Chi tiết này trở thành cơ sở cho sự việc phần kết thúc
+ Chi tiết này lý giải cho sự việc người làng và đám trẻ kia nhận ra vẻ đẹp của hòn đá.
+ Chính chi tiết đó tạo nông dung tư tưởng của văn bản: hòn đá xù xì, vô dụng mà trở nên vĩ đại.
b, Từ những sự việc trên rút ra bài học:
+ Cần lựa chọn những sự việc, chi tiết tiêu biểu để kể
+ Các chi tiết phải góp phần làm nổi bật cốt truyện, đó phải là những chi tiết tiêu biểu, hấp dẫn.
Bài 2 (trang 64 sgk ngữ văn 10 tập 1)
- Hô-me-rơ kể về cuộc gặp gỡ hạnh phúc và cảm động của Uy-lít-xơ và Pê-nê-lốp sau những năm xa cách
- Cuối truyện tác giả lựa chọn một chi tiết: Hô-me-rơ tưởng tượng ra cảnh “người đắm tàu” để so sánh tâm trạng của Pê-nê-lốp khi nhận ra chồng
+ Chính chi tiết này thể hiện được phẩm chất của Pê-nê-lốp cũng như tâm trạng, không khí cuộc gặp gỡ xúc động giữa hai vợ chồng.
